Prawo podatkowe w naszym kraju nie należy do najprostszych. Wśród 37 systemów podatkowych państw Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) polski system znalazł się na 36. pozycji. Jakiś czas temu wyliczono, iż polski przedsiębiorca na sprawy podatkowe poświęca 271 godzin rocznie, gdzie średnia dla krajów UE wynosi 173 godziny. Tak więc w praktyce oznacza to, iż przedsiębiorcy popełniają wiele błędów. Co powinni zatem zrobić, gdy taki błąd odkryją, zapomną złożyć czegoś w terminie?

Nasze prawo obliguje podatnika, który jest jednocześnie płatnikiem, do płacenia podatków oraz składania deklaracji podatkowych w wyznaczonych terminach. Niedopełnienie tych obowiązków, skutkować może dotkliwymi dla przedsiębiorcy karami typu mandat, czy grzywna. Co możemy w takim razie zrobić, gdy np. przegapiliśmy termin złożenia deklaracji, lub nie zapłaciliśmy podatku w wymaganym terminie? Wówczas należy wyrazić tzw. czynny żal i jak najszybciej wykonać tę czynność.

Czym jest czynny żal?

Czynny żal to instytucja prawa karnego skarbowego. Jest to dobrowolne przyznanie się do naruszenia przepisów podatkowych przez sprawcę, z jednoczesnym wyrównaniem uszczerbku finansowego. Po złożeniu czynnego żalu naczelnik urzędu skarbowego może odstąpić od ukarania sprawcy, który nie dopełnił ciążących na nim obowiązków. 

Jednak, aby to było możliwe, sprawca musi:

• złożyć czynny żal, zanim urząd skarbowy samodzielnie udokumentuje przestępstwo lub wykroczenie, którego dopuścił się sprawca;
• złożyć czynny żal, zanim organ skarbowy podejmie czynności zmierzające do wykrycia tego przestępstwa lub wykroczenia (na przykład przeszukania, czynności sprawdzające, czy kontrole)
• wypełnić obowiązki wobec naczelnika urzędu skarbowego, w szczególności złożyć zaległe deklaracje podatkowe lub zapłacić w całości należności wraz z odsetkami w terminie wyznaczonym przez organ skarbowy (dopóki organ ten nie wyznaczy terminu, sprawca nie musi wpłacać zaległości).

Chcesz być na bieżąco z przepisami oraz tematami podatkowymi?

Kiedy można skorzystać z czynnego żalu?

Sprawca przestępstwa lub wykroczenia skarbowego może złożyć czynny żal, w szczególności, jeśli:

• nie złożył zeznania podatkowego w terminie
• nierzetelnie prowadził księgi rachunkowe
• nierzetelnie wystawiał faktury
• nie zapłacił lub zapłacił nieodpowiedni podatek dochodowy (PIT lub CIT) lub podatek VAT
• bezprawnie stosował obniżone stawki VAT
• bezprawnie stosował zwolnienie VAT
• zataił przed organem podatkowym prawdziwe rozmiary prowadzonej działalności gospodarczej
• wyłudził zwrot należności celnej
• wyłudził pozwolenie celne. 

Kiedy nie można skorzystać z czynnego żalu?

Skorzystanie z instytucji czynnego żalu nie będzie możliwe, jeżeli sprawca:

• został wezwany w związku z popełnionym czynem zabronionym, a organy podatkowe udokumentowały już popełnienie przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego,
• jest w trakcie postępowania kontrolnego,
• zorganizował grupę albo związek mający na celu popełnienie przestępstwa skarbowego,
• nakłaniał inną osobę do popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego,
• kierował wykonaniem ujawnionego czynu zabronionego,
• wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, polecił jej wykonanie ujawnionego czynu zabronionego.

W jakiej formie składamy czynny żal?

Czynny żal możesz złożyć na piśmie, przedstawić ustnie do protokołu lub w formie elektronicznej, wysyłając pismo ogólne na skrzynkę e-PUAP właściwego urzędu skarbowego lub przez platformę e-Urząd Skarbowy. Jeżeli zdecydujesz się złożyć je przez internet, wówczas musi być podpisane podpisem kwalifikowanym, profilem zaufanym lub podpisem osobistym. 

Nie ma jakiegoś urzędowego wzoru czy też określonego formularza czynnego żalu. Musisz sporządzić go samodzielnie, wpisując następujące informacje: 

• twoje dane
• adresata, którym jest naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego
• opis popełnionego czynu i jego okoliczności
• wskazanie osób, które miały związek z popełnionym czynem zabronionym
• informację o tym, czy sprawca naprawił swój czyn, a jeżeli tego nie zrobił – to w jaki sposób i w jakim terminie zobowiązuje się do jego naprawienia.

A co jeżeli błąd popełniło biuro rachunkowe?

Znacząca większość przedsiębiorców korzysta z usług biur księgowych. Zleca im prowadzenie księgowości swojej firmy ufając, iż pracownicy tam pracujący znają się na tym co robią i wszystko wykonają jak należy. Co zatem, jeżeli to pracownik biura rachunkowego popełni błąd?

Art. 9 § 3 kks mówi, że za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej. W praktyce oznacza to, iż czynny żal powinien złożyć ten, kto nie dopełnił obowiązku. Jeżeli wina leży po stronie pracownika biura rachunkowego, to czynny żal powinien złożyć właśnie on. 

“Wszystko o prowadzeniu działalności gospodarczych”

Poradnik rozwieje Twoje wszelkie wątpliwości na temat założenia i prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej. Poprowadzi Cię i pomoże w wyborze najlepszej drogi na każdym etapie Twoich działań.

Dowiedz się więcej

Czy czynny żal może złożyć pełnomocnik?

Niestety obecnie nie jest jednoznacznie wskazane w przepisach, czy czynny żal może złożyć biuro rachunkowe (pełnomocnik), czy powinien jednak przedsiębiorca. Ostatecznie za błędy do odpowiedzialności pociąga się przedsiębiorcę, a ten na mocy umowy może przenieść karę na pełnomocnika (np. biuro rachunkowe). Jednak  w praktyce przyjęło się, że czynny żal składa biuro rachunkowe, ponieważ błędy najczęściej wskazują ich jako sprawców. Choć błąd biura rachunkowego bardzo często w praktyce zależy od terminu i kompletności dokumentacji przekazanej mu przez przedsiębiorcę. W swojej prawie 15 letniej praktyce nie spotkałam się z przypadkiem, gdzie czynny żal podpisany przez pełnomocnika nie był uznawany jako skutecznie złożony. 

Mimo to warto, rozsądnie podejmować decyzję o współpracy z biurem rachunkowym. O tym, na co zwracać uwagę podczas wyboru biura rachunkowego pisaliśmy TUTAJ.

W przypadku, kiedy zdarzył Ci się błąd (lub wydarzył się w biurze rachunkowym) w kwestii podatkowej, błąd który  wynikł z niedopatrzenia, przeoczenia, czy też złego wyliczenia, które nie było wynikiem umyślnych działań, warto skorzystać z instytucji czynnego żalu. Dopełniając korekty lub złożenia dokumentów po terminie, z czynnym żalem unikamy sankcji, które mogą z tego wyniknąć. W przypadku dokonania tych samych czynności, ale bez czynnego żalu, urząd ma prawo nałożyć na nas karę – np. mandat za popełnione przestępstwo.